Poput vode i hrane, lek i lečenje iskonska su čovekova potreba, a stare su kulture postavile temelje razvoja farmacije još pre 5.000 godina.
Lečenje i izradu lekova stare kulture su smatrale božanskim delom, pa su među prvim lečiteljima bili sami kineski carevi. Temelji razvoja farmacije u Kini se vide još 3.000 godina pre nove ere.
„Tvorcem starokineske farmacije smatra se car Še-Nung čije, delo ‘Knjiga o korenju i lekovitim travama’ sadrži detaljne opise čak 360 droga. Ovaj vladar je bio poznat po nadimku volovsko srce jer je sam na sebi ispitivao lekove, pa ih tek onda uvodio u širu upotrebu. Samo neke od biljnih droga koje je Kina podarila čovečanstvu su: reum, kamfor, čaj, ginseng, kora nara”, započinje svoju priču, Jelena Manojlović, spec. farm. i kustos Muzeja za istoriju farmacije Farmaceutskog fakulteta u Beogradu.
Kineska farmakoterapija je izvorna i originalna sa impozantnom tradicijom
„Kinezi su još tada znali za doziranje i oblike lekova. Izrađivali su: masti, praškove, pilule, lekovita vina, sokove, dekokte i infuse. Među prvima su poznavali metode ekstrakcije. Važno je pomenuti opijum koji je korišten kao antidizenterik i analgetik. Kina je i danas jedan od najvećih proizvođača opijumskog maka za potrebe farmaceutske industrije, a mnogi lekovi kao i principi staro-kineske mediko-farmacije se primenjuju i danas u celom svetu. Oni su spoj tradicionalne i savremene medicine i farmacije”, ističe naša sagovornica.
Reč apoteka nastala u Mesopotamiji
Na glinenim tablicama iz Mesopotamije (područje današnjeg Iraka), 2.600 godina pre Hrista, nalazimo zapise o simptomima bolesti, receptima i uputstvima za spravljanje lekova.
„I sama reč apoteka prvi put se javlja u Mesopotamiji da označi zasebne namenske prostorije u kojima se izrađuju lekovi. U Vavilonu su postojale i posebne ulice sa mnoštvom apoteka, što je omogućavalo međusobne konsultacije ondašnjih lekaro-apotekara, kako su se nazivali praktikanti koji su se bavili lečenjem. Medicina i farmacija bile su tada jedinstvena celina”, objašnjava Jelena Manojlović i dodaje da je veliki doprinos razvoju svetske farmacije svakako dala i Indija.
„Indija u svom ‘Veda’ periodu, oko 2.000 godina p.n.e, pruža snažan doprinos razvoju medicine i farmacije. Bramanski, a potom i budistički sveštenici posebno su školovani za izradu lekova i lečenje.
Rigveda je najstarija sveta knjiga koja opisuje lekove i lekovite preparate, a Ajurveda, prema Svetskoj zdravstvenoj organizaciji, predstavlja najstariji medicinski sistem na svetu koji se praktikuje u kontinuitetu”, dodaje naša sagovornica.
Stari Grci oblikovali veštinu lečenja u zapadnoj civilizaciji
Stara Grčka je i prva kultura u Evropi koja je medicinu i farmaciju oslobodila praznoverja, mistike, religioznog dogmatizma i omogućila razvoj naučne misli.
„Čuveni Hipokrat (460-375 p.n.e) je bio jedan od najistaknutijih lečitelja svoga vremena. Kombinovao je znanja stečena u medicinskim školama Sredozemlja i ona sa Dalekog istoka. Dijagnostifikovao je bolesti pregledom urina (boja, miris, talog, ukus). Primenjivao je alotropski način lečenja, slično se sličnim leči, isticao važnost zdrave ishrane, a lečenje smatrao svetom dužnošću i zalagao se da bude besplatno”, priča naša sagovornica.
Grci su bili i prvi lečitelji u starom Rimu. Porobljene školovane Grke, Rimljani su oslobađali ropstva uz uslov da prenose znanja iz svih nauka, pa tako i da razvijaju rimsku medicinu i farmaciju.
„Lekaro-apotekar Galen, 129-199 n.e, bio je takođe Grk i najpoznatiji lečitelj u starom Rimu. Rad je započeo kao lečitelj gladijatora, gde se istakao velikim znanjem i veštinama. Imao je svoju apoteku i održavao javne tribine o zdravlju i lečenju na ulicama Rima. Postavio je i autentičnu filozofiju po kojoj je duša suština života i ona upravlja materijom, odnosno telom koje je sama duša stvorila. Hrišćanstvo ga naziva Divinius Galenus-božanski Galen”, kaže kustos Jelena Manojlović.
Začeci farmacije u Srbiji
Dolazak rimskih legija početkom prvog veka na teritoriju današnje Srbije, osnivanje provincije Gornja Mezija i proglašenje Viminacijuma za glavni grad, imalo je veliki značaj za razvoj današnjeg Braničevskog okruga i bolji kvalitet života autohtonog stanovništva koje dobija organizovanu zdravstvenu zaštitu i razvoj komunalne higijene.
„Dotadašnju versku i magijsku medicinu sa upotrebom amajlija, bajalica, simbola i nerazumljivih formula, koja je do tada bila prisutna na našim prostorima, postepeno potiskuju metode profesionalnih, školovanih lečitelja. Dolazi do širenja kulta Eskulapa i afirmacije grčkih lekaro-apotekara i hirurga, čiji se rad zasnivao na naučnoj tradiciji. Visoko razvijena naučna medicina i farmacija u antičkom periodu na delu teritorije današnje Srbije svakako se može posmatrati kao polazna osnova za razvoj savremene farmacije na našem prostoru”, zaključuje svoju poučnu priču, kustos Jelena Manojlović.
